Het voedsel dat wij hier elke dag op tafel zetten, heeft impact op de rest van de wereld. Hoe meer wij kiezen voor een duurzaam en gezond voedingspatroon, hoe beter we zorgen dat er nu en in de toekomst voldoende gezond voedsel is voor de groeiende wereldbevolking.

Een duurzaam voedingspatroon bestaat uit volkoren granen, peulvruchten, noten, fruit en groente en kleinere hoeveelheden ei, zuivel, kip en vis en weinig rood vlees. Dat benadrukken wereldwijde autoriteiten als de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), maar ook nationale organisaties zoals het Voedingscentrum.

Het Planetary Health Diet – gepubliceerd door de EAT Lancet Commission in 2019 – onderstreept dat calorieën voornamelijk uit plantaardige producten moeten komen om de wereldbevolking ook in de toekomst gezond en duurzaam te kunnen voeden.

Gezondheidseffecten krachtig

Volkorengranen houden een prominente plek in een gezond en duurzaam voedingspatroon. Toch is er iets vreemds aan de hand. Hoewel de wetenschap het eens is over de gunstige gezondheidseffecten van volkoren en ook het merendeel (88%) van de consumenten weet dat volkorenbrood gezond is, is de inname van volkorenbrood (en ook de inname van vezels) veel te laag.

Een belangrijke oorzaak van (te voorkomen!) ziektelast en sterfte, is te wijten aan het eetpatroon. De lage inname van volkorengranen staat zelfs op nummer één van voeding-gerelateerde doodsoorzaken in Nederland, zelfs boven de te lage inname van groente, fruit en noten. Het eten van voldoende volkorenproducten verlaagt het risico op. hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker. 

Tabel 1. Resultaten van de factoren binnen de categorie ongezonde voeding o.b.v. PAFs GBD (RIVM, 2018)

Maak volkoren trendy

Meer mensen vaker volkorenbrood laten eten, omdat het een voedzame, duurzame en gezonde keuze is. Het is een hele uitdaging, vooral omdat brood onvoldoende wordt geassocieerd met een moderne leefstijl. Terwijl het juist heel goed aansluit op hedendaagse trends en behoeftes.

Plantaardig
Zo is (volkoren)brood een bron van plantaardige eiwitten. Zelfs in ons huidige voedingspatroon komt bijna een kwart (22%) van de eiwitinname via graanproducten waaronder brood. Kijken we alleen naar plantaardige eiwitten, dan komt 47% uit brood. Dus hoewel men misschien niet direct aan (volkoren)brood denkt, past het uitstekend in een (meer) plantaardig voedingspatroon. Dat maakt dat (volkoren)brood een belangrijke rol kan spelen in de eiwittransitie en een bijdrage levert aan gezonde verduurzaming.  

Lokaal en transparant
Daarnaast zijn consumenten ook steeds meer bezig met wat ze eten en waar het vandaan komt. Graan voor brood komt veelal uit landen als Frankrijk, Duitsland en in de toekomst ook vaker uit Nederland zelf, en wordt uiteindelijk gebakken in de regio. Brood is dus best een lokaal product. En door duidelijke wet- en regelgeving is het bovendien verplicht om aan te geven of brood wit, bruin of volkoren is naar gelang het gebruik van bloem, meel of volkorenmeel. Wel zo transparant.

Betaalbaar
Brood is bovendien een betaalbaar basisvoedingsmiddel. In tijden waarin veel wordt gesproken over de prijs van voedsel, is het goed om te weten dat gezond eten met volkorenbrood niet duur hoeft te zijn. Het vormt een efficiënt pakketje van voedingsstoffen die we allemaal nodig hebben om goed te functioneren: koolhydraten, plantaardige eiwitten, vezels, vitamines, mineralen en bioactieve stoffen. Of je nu kiest voor een veganistisch voedingspatroon, flexitariër of een actieve sporter bent, of een paar kilootjes wil verliezen, volkorenbrood verdient een prominente rol in elk voedingspatroon.

Gezond is ook lekker

Eetgedrag veranderen blijkt niet zo makkelijk. Weerstand tegen verandering, ingesleten gewoontes, leeftijd en gezondheidsimago zijn allemaal factoren die hier een rol kunnen spelen. Bewustwording creëren is belangrijk; we hoeven immers niet meer of minder te gaan eten, alleen kiezen voor gezondere producten. Daarbij gaat het niet alleen om de keuze voor volkoren, maar vooral om het broodbeleg. Kaas en vleeswaren maken de milieu-impact van de traditionele broodmaaltijd een stuk hoger. En zoetigheid maakt het geheel ook niet gezonder. Om de maaltijd met volkorenbrood nog duurzamer en gezonder te maken, zijn gelukkig steeds meer combinaties mogelijk met beleg op basis van groenten, fruit, noten en peulvruchten.

En bovendien gaan lekker en gezond eten in de beleving van veel consumenten nog niet samen. Daar ligt nog een uitdaging om mensen te laten zien en proeven dat gezond én lekker eten wel degelijk mogelijk is!

Verantwoordelijkheid nemen 

Naast dat we op individueel niveau bewuster kunnen en moeten kiezen voor volkorenproducten en andere gezonde en plantaardige voeding, is het van belang dat er ondersteuning komt vanuit invloedrijke hoeken. Zo kunnen gezondheidsinstanties en voedingsprofessionals meer kennis en bewustwording creëren bij de consument en/of cliënt, en bakkers, retailers en horeca het assortiment aan volkorenbrood en andere gezonde voedingsmiddelen vergroten. Daarnaast is het aan de overheid en beleidsmakers om naast groente en fruit ook volkoren producten meer aandacht te geven, bijvoorbeeld in de discussie over de verlaging van BTW op gezonde producten en in het algoritme van Nutri-Score. Gezonde en duurzame voeding is niet alleen gunstig voor ons als individu (o.a. betere gezondheid en kwaliteit van leven), maar ook voor de maatschappij (o.a. minder ziektekosten, minder uitval op de werkvloer, minder desastreuze klimaatverandering). Het is aan ons allemaal om te zorgen voor een gezond(er) Nederland.