Wereldwijd is er steeds meer (ultra)bewerkt voedsel beschikbaar voor consumptie. Hoewel bewerking voordelen kent, zoals het vergroten van voedselveiligheid en -beschikbaarheid en het verminderen van verspilling, roept het ook vragen op over de gezondheidseffecten hiervan op de lange termijn. Ongezonde voeding is zonder meer een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Dat maakt ook dat (ultra)bewerkte voeding al lange tijd onderwerp is van onderzoek én discussie. Over welke producten (ultra)bewerkt zijn, en over hoe (on)gezond (ultra)bewerkt voedsel is.

NOVA-classificatie
Als het gaat over ultrabewerkt voedsel wordt gerefereerd aan de zogenaamde NOVA-classificatie, ontwikkeld door de Braziliaanse wetenschapper Carlos Monteiro. Deze classificatie is een indeling op basis van bewerkingsgraad en kent vier groepen: onbewerkt of minimale bewerking, culinaire ingrediënten, bewerkte producten en ultrabewerkte producten. Over de NOVA-classificatie is niet iedereen het eens. De indeling lijkt niet nauwkeurig genoeg; het wekt de indruk dat voedselbewerkingen slecht zijn en wijst naar ultrabewerkte producten voor het obesitasprobleem.

Volgens de NOVA-classificatie is vers brood 'bewerkt' en lang houdbaar brood 'ultrabewerkt'. Echter, er is geen brood zonder bewerking. Zonder bewerking is graan immers niet (goed) eetbaar.

Volkorenbrood goede keuze
De consumptie van (ultra)bewerkte voeding roept zorgen op over de langetermijneffecten hiervan op de gezondheid. Uit een meta-analyse blijkt namelijk dat er 32 ziektes vaker voorkomen bij mensen die veel (ultra)bewerkte producten eten en drinken (associatie). Hoewel bekend is dat ongezonde voeding een belangrijke oorzaak is van ziekte en sterfte, geldt dat niet voor alle producten die volgens de NOVA-classificatie (ultra)bewerkt zijn, waaronder brood en ontbijtgranen. Zo bevestigt een recent onderzoek, mede uitgevoerd door de Wereldgezondheidsorganisatie.

Volkorenbrood heeft bewezen positieve invloed op de gezondheid van mensen, op de korte en lange termijn. Het advies van de Gezondheidsraad is om iedere dag minstens 90 gram volkorenproducten te eten, dat komt overeen met 3 sneetjes volkorenbrood. Niet voor niets staan bruin- en volkorenbrood in de Schijf van Vijf.

Bewerkt ≠ ongezond
Het Voedingscentrum zegt het volgende over (ultra)bewerkte voeding: “Over het algemeen hebben de meeste ultrabewerkte producten een ongunstige voedingswaarde en een hoge consumptie hiervan wordt geassocieerd met een algemeen lagere voedingskwaliteit. Maar dit gaat niet altijd op. Sommige producten die deel uitmaken van een gezond voedingspatroon, en ook in de Schijf van Vijf vallen, zijn ultrabewerkt, zoals volkorenbrood uit de supermarkt of halvarine. Deze producten hebben bewezen gezondheidsvoordelen. De mate van bewerking laat zich dus niet helemaal 1 op 1 vertalen naar gezond of ongezond.”

Voedingswaarde blijft leidend
Niet alle (ultra)bewerkte producten zijn dus ongezond. En daarmee is het niet nodig om ultrabewerkte producten volledig te vermijden. Alleen uit de mate van bewerking kan je niet opmaken of een product gezond of ongezond is. De gezondheidswaarde wordt immers bepaald door de voedingswaarde van het product. Onder andere de aanwezigheid van vezels en de veelheid waarin deze gegeten (zouden moeten) worden.

Is brood bewerkt? Ja. Maar is het ongezond? Nee, zeker niet. We mogen er zelfs meer van eten.

Lees hier meer over de consumentenkennis en -zorgen over (ultra)bewerkte voeding.

Bronnen:
Monteiro, C.A., Cannon, G., Lawrence, M., Costa Louzada, M.L. and Pereira Machado, P. 2019. Ultra-processed foods, diet quality, and health using the NOVA classification system. Rome, FAO.
Lane, M. M., Gamage, E., Du, S., Ashtree, D. N., McGuinness, A. J., Gauci, S., ... & Marx, W. (2024). Ultra-processed food exposure and adverse health outcomes: umbrella review of epidemiological meta-analyses. bmj, 384.
Cordova, R., Viallon, V., Fontvieille, E., Peruchet-Noray, L., Jansana, A., Wagner, K. H., ... & Freisling, H. (2023). Consumption of ultra-processed foods and risk of multimorbidity of cancer and cardiometabolic diseases: a multinational cohort study. The Lancet Regional Health–Europe.
Voedingscentrum, z.d. Is onbewerkt eten zonder pakjes en zakjes gezonder?