Hoewel de wetenschap het erover eens is en ook het merendeel (88%) van de consumenten weet dat volkorenbrood gezond is, is de inname van volkorenbrood en ook de inname van vezels veel te laag. Een belangrijke oorzaak van (voorkombare!) ziektelast en sterfte, toerekenbaar aan het eetpatroon. De lage inname van volkorengranen staat zelfs op nummer één van voedingsgerelateerde oorzaken in Nederland, zelfs boven de te lage inname van groente, fruit en noten.

De vergeten schatkist
We weten dus al lange tijd dat het eten van (meer) volkoren gunstig is voor de gezondheid. Onderzoek staat niet stil, er zijn aanwijzingen voor het belang van vezels in relatie tot hersenen en darmmicrobioom, en er blijft interesse in de gezondheidswaarde van desemfermentatie.

Onderzoekers uit Finland, Australië en de Verenigde Staten hebben zelfs geprobeerd aan te tonen wat het economische effect is, wanneer we voldoende volkorenproducten eten. Een lagere ziektelast betekent immers ook een verlaging van de kosten voor gezondheidszorg. Om een indruk te geven:

• Onderzoekers in de Verenigde Staten ontdekten dat wanneer de volkoreninname werd verhoogd tot de aanbevolen niveaus, de geschatte directe medische kostenbesparing door een verminderd risico op hart- en vaatziekten jaarlijks ongeveer 21.9 miljard USD zou kunnen bedragen.
• In Australië zijn besparingen op de gezondheidszorg die verband houden met een verminderd risico op hart- en vaatziekten en diabetes type 2 geschat op resp. 717.4 miljoen AUD en 750.7 miljoen AUD. Alleen door de volkoren graanconsumptie te verhogen naar de aanbevolen niveaus. Gekeken naar kanker en specifiek darmkanker gaat het om een potentiële kostenbesparing van 405.1 miljoen AUD door minder gevallen van kanker en 37.2 miljoen AUD door minder gevallen van specifiek darmkanker.
• Een recente Finse studie geeft aan dat een verhoogde consumptie van volkorenproducten de incidentie van diabetes type 2 en de kosten die gepaard gaan met de behandeling ervan aanzienlijk kunnen verminderen. De potentiële kosten die gespaard worden door volkorengranen op te nemen in de dagelijkse voeding lopen van 300 miljoen tot bijna een miljard Euro.

De Nederlandse Gezondheidsraad schatte eerder al in dat, als men eet volgens de Richtlijnen goede voeding, er 20 procent minder coronaire hartziekten, beroerte en (niet doodsoorzaak specifieke) sterfte zou zijn. Bovendien kan men aannemen dat verhogen van de volkoren consumptie zorgt voor een verlaging van ziektekosten en verbetering van de kwaliteit van leven. Wetende dat de inname van volkoren bewezen gunstig is voor de gezondheid, de inname van volkoren in Nederland te laag is vergeleken met de richtlijnen en de lage inname van volkorengranen op nummer één staat van voedingsgerelateerde oorzaken van ziektelast en sterfte in Nederland.

Aandacht verhogen
We hoeven niet méér te gaan eten, het gaat dus om een overstap van geraffineerde graanproducten naar volkoren graanproducten. Slechts 90 gram volkoren per dag, wat overeenkomt met 3 sneetjes volkorenbrood, is al gunstig voor de gezondheid. Daarnaast is volkorenbrood een betaalbaar basisvoedingsmiddel, wat onderdeel is van een gezond en duurzaam voedingspatroon.

Naast dat we op individueel niveau bewuster kunnen en moeten gaan kiezen voor volkorenproducten, is het van belang dat er ondersteuning komt vanuit diverse hoeken. De onderzoeksresultaten geven overtuigende argumenten voor overheden en beleidsmakers om serieuze en actieve pogingen te doen om de volkoreninname een boost te geven. Het levert niet alleen wat op voor de maatschappij (o.a. minder ziektekosten, minder uitval op de werkvloer), maar ook voor ons als individu (o.a. betere gezondheid en kwaliteit van leven).

Zo kunnen gezondheidsinstanties en voedingsprofessionals meer kennis en bewustwording creëren bij de consument en/of cliënt, en bakkers, retailers en horeca het assortiment aan volkorenbrood en andere volkorenproducten vergroten. En daarnaast is het belangrijk aandacht te geven aan volkoren in bestaande discussies, waaronder BTW verlaging en het algoritme van Nutri-Score.

Bronnen:
Gezondheidsraad. Richtlijnen geode voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015; publicatienr. 2015/24.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Integratiematen voor de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) 2018.

Murphy, M. M., & Schmier, J. K. (2020). Cardiovascular healthcare cost savings associated with increased whole grains consumption among adults in the united states. Nutrients, 12(8), 2323.

Abdullah, M. M., Hughes, J., & Grafenauer, S. (2021). Healthcare cost savings associated with increased whole grain consumption among Australian adults. Nutrients, 13(6), 1855.

Abdullah, M. M., Hughes, J., & Grafenauer, S. (2021). Whole grain intakes are associated with healthcare cost savings following reductions in risk of colorectal cancer and total cancer mortality in Australia: A cost-of-illness model. Nutrients, 13(9), 2982.

Martikainen J, Jalkanen K, Heiskanen J, Lavikainen P, Peltonen M, Laatikainen T, Lindström J. Type 2 Diabetes-Related Health Economic Impact Associated with Increased Whole Grains Consumption among Adults in Finland. Nutrients. 2021; 13(10):3583. https://doi.org/10.3390/nu13103583

GBD 2017 Diet Collaborators. (2019). Lancet, health effects of dietary risk in 195 countries, 1990-2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study.

GfK, Kennis houding en gedrag onderzoek, mei 2023.