De eiwittransitie staat volop in de spotlights, wat maakt dat er een grote zoektocht is gestart naar nieuwe eiwitbronnen. Vleesvervangers op basis van peulvruchten, insecten, toekomstig kweekvlees, een plantaardige drank als alternatief voor zuivel; noem maar op. Maar het hoeft allemaal niet ingewikkeld te zijn. We vergeten dat brood en graanproducten een belangrijke leverancier van eiwit zijn, zelfs al in ons huidige voedingspatroon. En laat die eiwitten nou plantaardig zijn! Drastische veranderingen zijn daarom niet nodig, kies liever voor de bekende en bovenal betaalbare volkorenboterham.

“We kunnen het niet vaak genoeg zeggen: bijna een kwart (23%) van de eiwitinname krijgen we binnen via graanproducten, waaronder brood. Kijken we alleen naar plantaardige eiwitten, dan komt 47% uit brood.”  - Linda van Zonsbeek, voedingskundige

Voordelen van volkoren

Volkorenbrood heeft door de vele voedingsstoffen de potentie om de gezondheid van Nederlanders een boost te geven. De gezondheidsvoordelen van volkoren spreken voor zich. Er is wetenschappelijk bewijs dat de combinatie van vezels, vitamines, mineralen en bioactieve stoffen het risico verkleint op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en darmkanker. Ook zijn er aanwijzingen gevonden voor het verminderen van het risico op depressie door de inname van vezels (via de darmflora), en dat volkoren de kans op overgewicht vermindert.

Hart- en vaatziekten, kanker en diabetes type 2 zijn in heel Europa – en dus ook in Nederland – de belangrijkste oorzaak van ziekte en sterfte. Bovendien heeft de helft van de volwassen Nederland matig of ernstig overgewicht, een risicofactor voor chronische ziekten. Een minder goed voedingspatroon verhoogt het risico op deze ziekten. Een dieet met weinig volkoren staat zelfs op nummer 1 van de sterfgevallen toerekenbaar aan eetpatroon in Nederland. Zelfs boven weinig fruit en groente.

Inname te laag

Hoewel de wetenschap het er over eens is en ook het merendeel van de consumenten (88%) weet dat volkorenbrood gezond is, is de inname van volkoren en ook vezels veel te laag. Angst voor bepaalde voedingsstoffen (de mythe dat brood een dikmaker is, is hardnekkig), een iets hogere prijs, de smaak van volkoren of een andere eetgewoonte zou hier een rol bij spelen. Desondanks zijn er genoeg kansen voor volkoren. Een switch van wit of bruin brood naar volkorenbrood is een hele makkelijke manier om een voedingspatroon zonder al te veel moeite gezonder te maken. Volkoren moet in zijn kracht gezet worden, bijvoorbeeld aan de hand van een richtlijn naast groente en fruit. Een concreet handelingsperspectief is daarvoor gewenst.

Drie sneetjes volkoren

Voor volwassen vrouwen geldt volgens het Voedingscentrum het advies om vier tot vijf bruine of volkoren boterhammen per dag te eten. Voor mannen geldt zes tot acht sneetjes. Dit advies is nog niet bekend genoeg, en wellicht ook te hoog voor consumenten. Een heldere, haalbare richtlijn die zich specifiek richt op het gezondste brood (volkoren) is wenselijk, om deze vervolgens consequent te communiceren. Het liefst in dezelfde adem als 250 gram groente en twee porties fruit per dag. Met drie sneetjes volkorenbrood per dag (35 gram per sneetje) haal je de richtlijn van de Gezondheidsraad om minimaal 90 gram volkorenproducten te eten. En daarmee de bijbehorende gezondheidsvoordelen. Op naar een gezonder Nederland!

Tips voor het maken van de juiste keuze

Er is aardig wat keuze uit volkorenbroodsoorten, maar we vinden nog te weinig de weg naar volkoren. Hoe kiest u en de cliënt dan voor volkoren? Een paar tips:

1. Brood mag (en moet!) volgens de Nederlandse wet enkel volkoren genoemd worden als voor het meel de hele graankorrel gebruikt is: 100% volkorenmeel. Volkorenbrood is dus écht volkoren.
2. De kleur verklapt niet altijd of brood volkoren is. In sommige broden wordt mout voor de smaak toegevoegd en dit maakt het brood bruiner.
3. Bij voorverpakt volkorenbrood staat “volkorenmeel” als eerste in de ingrediëntenlijst.
4. Een vezelrijk product is niet automatisch een volkorenproduct. Een voedingsmiddel verrijkt met zemelen, noten of peulvruchtenmeel kan een hoog vezelgehalte hebben, wat niet betekent dat het product ook de gehele graankorrel bevat.
5. Meergranenbrood kan van volkorenmeel gemaakt zijn, maar ook van bloem of meel. Meergranenbrood is dus niet altijd de meest gezonde keuze. Kijk goed naar het etiket of schapkaart, of vraag dit na bij de bakker.

De variatie aan volkoren schuilt met name in gebruikte vormen, decoratie of graansoorten. Niet zozeer in het aanbod. Er zijn dus nog genoeg kansen waar de bakkers zelf mee aan de slag kunnen, al is het van belang dat iedereen samenwerkt en dezelfde boodschap uitdraagt: Volkorenbrood is de meest gezonde keuze. Diëtisten en voedingsprofessionals hebben hier ook een belangrijke rol.

Bronnen:

Gezondheidsraad. Richtlijnen geode voeding 2015. Den Haag: Gezondheidsraad, 2015; publicatienr. 2015/24.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Integratiematen voor de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) 2018.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), 2020. Eet en drinkt Nederland volgens de Schijf van Vijf? 2020. https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2020-0082.pdf

GfK, Kennis houding en gedrag onderzoek, mei 2022.

WholEUGrain 2021.Whole Grain: definition, evidence base review, sustainability aspects and considerations for a dietary guideline. Lourenço S (Ed.). WholEUGrain: Copenhagen

Voedingscentrum, 2023. Brood. https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/brood.aspx geraadpleegd op 12 januari 2023.